Triomfantelijke opmars van de pelargonium

Pelargoniums, beter bekend als geraniums, zijn in de zomer overal te zien. Ze houden van balkons en tuinen in heel Europa en in vele andere landen over de hele wereld. De geranium is niet alleen een symbool van kracht en schoonheid voor mensen over de hele wereld, het geeft hen ook een thuisgevoel. In Zwitserland is de plant zelfs verkozen tot nationale plant. Geraniums zijn exotische planten in Europa, want ze komen oorspronkelijk uit de tropische regio’s van het zuiden van Afrika. Vanaf de 17e eeuw is de geranium vanuit Kaap de Goede Hoop aan een reis om de wereld begonnen. De eerste bestemming waar de plant terecht kwam is Leiden.

Zuid-Afrika, de geboorteplek van pelargoniums

In Zuid-Afrika groeien meer dan 250 wilde soorten pelargoniums, waarvan er ongeveer 50 in de omgeving van de Tafelberg te vinden zijn. Pelargoniums komen ook voor in Australië, Nieuw-Zeeland, Iran en Irak, maar nergens groeien zoveel soorten als in Zuid-Afrika. Veel van de wilde soorten hebben weinig gemeen met de groeivormen die wij kennen. Sommige rassen groeien als bossige struiken en bereiken een hoogte van maar liefst twee meter, terwijl anderen meer weg hebben van een vetplant in een droog, heet klimaat. Deze planten kunnen een meter hoog worden en hebben een dikke, vleesachtige steel die dient als waterreservoir. Al generaties lang gebruikt de inheemse bevolking van Zuid-Afrika de essentiële oliën uit de pelargonium voor medicijnen en cosmeticaproducten.

Van Kaap de Goede Hoop naar Leiden in Nederland

Wanneer en waar de eerste pelargoniums in Europa kwamen is niet bekend. Er zijn echter rapporten waar in staat dat een tuinman van de Engelse koning een pelargonium kweekte in 1632. Een ding is zeker: in 1672 werden meerdere wilde pelargoniumsoorten van Zuid-Afrika naar de Universiteit van Leiden in Nederland gebracht. Al in 1652 had Nederland een basis in Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika, die diende als bevoorradingsbasis voor schepen die onderweg waren naar de Verenigde Oost-Indische Compagnie, afgekort tot VOC.

In 1672 bestudeerde Paul Hermann, een Duitse plantenkenner en dokter op Nederlandse schepen, de flora en fauna aan de voet van de Tafelberg. Naast een aantal andere planten ontdekte hij ook de pelargonium en besloot een aantal soorten mee te nemen naar Nederland. De planten bewezen enorm sterk te zijn en overleefden de trip moeiteloos. Hierdoor groeiden er in 1686 al meer dan tien verschillende soorten pelargoniums in de botanische tuinen van Leiden.  

De triomfantelijke opmars van de pelargonium

Vanuit Leiden verspreidde de exotische schone zich naar vele andere botanische tuinen in Nederland. In de 18e eeuw kon zij al gevonden worden in botanische tuinen door heel Europa. De adel en welvarende stedelingen kweekten deze mooie bloemen in hun tuinen en kassen. Al vanaf het begin werd de pelargonium verward met de geranium. Aan het eind van de 18e eeuw werd de pelargonium als een aparte genus geclassificeerd. Ondanks dat is het nog steeds niet gelukt om de correcte naam pelargonium te gebruiken in plaats van de naam geranium.

In de 19e eeuw floreerde de kweek pelargoniums door heel Europa. Dit resulteerde in ontelbaar veel variaties met een reeks van verschillende kleuren, groeipatronen en bladvormen. In 1852 was de plant zo beroemd dat het als trendy bloem werd bestempeld in het Duitse botanische blad “Gartenflora”. En in het begin werd de pelargonium vooral gezien in de stad, maar later werd het ook een typische balkonplant voor landhuizen. 

Toevallig brachten de Britten de pelargonium ook mee vanuit Zuid-Afrika naar Europa, en in de 18e eeuw waren kwekers in Groot-Brittannië al begonnen met het kruisen van soorten. Vanaf de 19e eeuw ging het kweken van nieuwe soorten onverminderd door in andere Europese landen. In 1826 waren er al 352 geraniumsoorten- en kruisingen bekend in de “Hortus Belvederanus” plantenalmanak. Naast Engelse en Nederlandse kwekers was er een belangrijke rol weggelegd voor Duitse kwekers. Tegelijkertijd werd de pelargonium op andere plekken op de wereld meer dan alleen een decoratieve plant. In het midden van de 19e eeuw werd de zoete geur in het zuiden van Frankrijk en Algerije gebruikt in de parfumindustrie. 

De globalisering van de pelargonium

Tegenwoordig is het kweken en produceren van pelargoniums een bloeiende wereldwijde business.  Elk jaar worden er weer nieuwe soorten ontwikkeld. Het huidige assortiment pelargoniums omvat meer dan 500 verschillende soorten, waarvan de meeste teruggevoerd kunnen voeren maar naar een paar van de 280 bekende wilde soorten. In kassen in Ethiopië, Kenia, Mexico en Guatemala worden moederplanten van moderne pelargoniums gekweekt in het typische zonnige klimaat van deze regio’s. Ieder jaar worden miljoenen stekken van deze moederplanten geoogst en vervolgens met het vliegtuig vervoerd naar landen met commerciële kwekerijen. In deze kwekerijen worden deze stekken verder gekweekt tot bruikbare planten voor de markt. 

Tegenwoordig worden er alleen al in Europa 500 miljoen pelargoniums per jaar verkocht. En het einde van dit succesverhaal is nog niet in zicht.